Sıcak hava dalgasıyla soya kavruluyor

Evrim KÜÇÜK

Soya fasulyesi, dünyanın en kıymetli bitkisel protein ve yağ kaynakları ortasında yer alan ziraî bir eser. Soya fasulyesinin kullanımı, hayvansal besin sanayisinden insan tüketimine ve kadar besin dışı eserlere kadar uzanıyor. Fiyatı ise son yılların en yüksek düzeyinde. Dünyanın en büyük soya üreticilerinden Arjantin ve Brezilya’da La Nina hava olayının tesiriyle hissedilen sıcak hava dalgası fiyatları daha da yükseltiyor. 2022’de her iki ülkede de üretimin beklentinin altında kalacağı telaşı fiyatları kile başına 14 dolara getirdi. Türkiye’nin iç talebi karşılayamadığı için ithalat etmek zorunda kaldığı soya fasulyesinin kıymetli bir kısmı hayvan yemi sanayisine gidiyor.

Son haftalarda La Nina, Güney Amerika’nın tahıl üretim potansiyeline ait görünümü bozuyor. Arjantin’de Buenos Aires Tahıl Borsası, tarım bölgelerinin birçoklarının sıcakların tesirinde kalacağı ve mısır ile soya fasulyesi mahsulleri üzerindeki baskıyı artıracağı uyarısı yaptı. Borsa, 57 milyon ton ile rekor ölçüde soya fasulyesi mahsulü ve 44 milyon ton yağlı tohum üretimi öngörüyor. Ama güney yarımkürede yazın gelmesiyle aralık ayının ortasından bu yana ülkenin ana tarım alanlarının büyük bir kısmı kuraklığa teslim oldu. Randıman düştü, üretim hacminin azalacağı korkusu oluştu.

Arjantin’de soya alanlarında kayıp bekleniyor

Agroclimatic tarafından yayınlanan raporda, “tarım alanının birçoklarını etkileyecek uzun ve ağır bir sıcak hava dalgası başlıyor. Yağışların sıfırlanacağı bu periyotta, ülke tarımının kalbinde 40 dereceyi bulacak sıcaklıklar yaşanacak” denildi. Borsanın baş tarım uzmanı, kuru hava nedeniyle hasat varsayımlarını düşürmek zorunda kalabilecekleri konusunda uyardı. Mahsullerin Durumu raporunda, yüksek sıcaklıkların geçen hafta itibariyle ekimi yüzde 86.8 tamamlanan 2021/22 soya fasulyesi alanında kayıplara neden olabileceği belirtildi.

Brezilya’da rekor beklentisi rafa kalktı

Şu anda La Nina hava durumu fenomeninin tesiri altındaki Arjantin’in yanı sıra Brezilya’dan da soya üretimi konusunda makûs haberler geliyor. Tarım danışmanlığı firması AgRural, sıcak havaların tesiri altına giren Brezilya’nın güney bölümlerinde üretimin darbe alması nedeniyle ülkenin 2021/2022 mahsul iddiasını 11 milyon ton aşağı çekti. Kuruluş, Brezilya’nın artık 2021/22 döneminde soya fasulyesi rekoru kırması beklenmediğini bildirdi. AgRural şu anda Brezilya’nın mahsulünü evvelki 144.7 milyon ton düzeyinden gerileyerek 133.4 milyon ton olarak görüyor. Danışmanlık şirketi StoneX de benzeri halde, birkaç gün evvel yaptığı açıklamada, Brezilya’nın artık rekor soya fasulyesi hasadı yapmasını beklemediği tabir edilerek varsayımı üretim düzeyi 145 milyon tondan 134 milyon tona indirildi.

Fiyatı yeniden 14 dolara çıktı

La Nina, bu yıl Güney Amerika ülkelerinde tahıl üretim potansiyeline ait görünümü bozması fiyatlara yansıyor. Chicago vadeli süreçler piyasasında kile başına fiyat 14 dolar ile Ağustos 2021’den bu yana en yüksek düzeyine çıktı. Ocak ayında yüzde 5 ve son 1 ayda yüzde 11 yükselen fiyatlarda artışın süreceği varsayım ediliyor.

Türkiye en büyük ithalatı Brezilya’dan yapıyor

Türkiye soya iç talebini yurtiçi üretimi karşılayamadığından yüksek ölçülerde soya ve soya küspesi ithal ediyor. TÜİK bitkisel üretim bilgilerine nazaran Türkiye’nin 2020 yılında soya üretimi 155 bin ton olarak gerçekleşti. 2021’de soya üretiminin 175 bin tonu bulduğu varsayım ediliyor. 2020’de Türkiye’nin soya ihracatı 35 bin ton, 2020 yılı soya ithalatı ise 2 milyon 945 bin ton oldu. Türkiye soya ticareti 2021 yılı birinci dört ayı bilgilere nazaran, soya ithalatı 646 bin232 ton, soya ihracatı ise 10 bin 825 ton oldu. En fazla ithalat Brezilya’dan yapılırken, en fazla ihracat ABD’ye gerçekleştirildi.

En büyük ithalatçı Çin

Dünya soya üretiminde Brezilya, ABD ve ve Arjantin başı çekiyor. 2019/20 üretim döneminde dünya soya ithalatı yaklaşık 152 milyon ton oldu. Global soya ithalatında birinci sırada yer alan ülkeler Çin, Meksika ve Arjantin’dir. Çin’in ithalatta hissesi neredeyse yüzde 60.